دروازه ای به جهنم در عشق آباد

در صحرای ترکمنستان، گودالی ملقب به “دروازه جهنم” چندین دهه است که در آتش می‌سوزد.

مکان هایی عجیب زیادی بر روی زمین وجود دارند، برخی از آنها موهوم و بدشگون لقب گرفته اند و برخی دیگر برچسب خانه ارواح بودن را یدک میکشند. اما نقاط اندکی وجود دارند، که گویی مستقیما به جهنم ختم می‌شوند. گودال گازی “دروازه” (Darvaza)، که مردم محلی به آن “دری به جهنم” یا “دروازه جهنم” می‌گویند، یکی از این مناطق است. شعله‌های سوزان اهریمنی تنها نیمی از این ماجراست. این مکان واقع در بیابان قره قوم (به ترکمنی شن سیاه) در مرکز ترکمنستان (حدودا ۲۴۰ کیلومتری پایتخت) است و هر سال هزاران گردشگر را به این منطقه می‌کشاند. همچنین حیات وحش بیابان‌های اطراف نیز جذب این گودال می‌شوند. بر اساس آمار هر از چند گاهی، عنکبوت‌های بومی منطقه در دسته‌های هزارتایی جذب شعله‌های سوزان این گودال شده، درون آن سقوط کرده و به کام مرگ می‌روند.

اما این دوزخ آتشین در وسط بیابان ترکمنستان چیست و از کجا منشاء گرفته است؟ در سال ۱۹۷۱ وقتی که ترکمنستان بخشی از اتحاد جماهیر شوروی سابق بود، یک گروه از زمین شناسان برای اکتشاف نفت به قرقوم رفته و شروع به حفاری محلی کردند که تصور می‌شد یک میدان نفتی پهناور است. اما در واقع این محل بر روی یک چاه ژرف گاز طبیعی قرار داشت که از بخت بدشان توان تحمل تجهیزات آن‌ها را نداشت؛ در نتیجه حفره فرو نشست و تمامی تجهیزات را در خود فرو برد. این حادثه باعث شد، سنگ‌های رسوبی شکننده در نقاط اطراف هم فرو بریزد و در اثر این دومینو، چندین گودال دیگر هم پدیدار شوند.

بزرگترین این دهانه‌ها حدودا ۷۰ متر عرض و ۲۰ متر عمق دارد. در آن حادثه کسی صدمه ندید، اما دانشمندان با مشکل دیگری مواجه شدند: گاز طبیعی که از این گودال‌ها آزاد می‌شد. بخش عمده گاز طبیعی را متان تشکیل می‌دهد، که هرچند سمی نیست اما با پر کردن فضا و حذف اکسیژن، تنفس را مشکل می‌کند. این مساله بیش از دانشمندان، به ضرر حیواناتی بود که این صحرا را خانه خود به حساب می‌آوردند. اندکی بعد از فرونشست گودال، حیواناتی اطراف گودال تلف شدند.

متان، گازی بسیار آتشگیر است و تنها وجود ۵ درصد از آن در هوا، برای وقوع انفجار کافی است. به همین دلیل، دانشمندان تصمیم گرفتند برای کاهش خطرات گودال را به آتش بکشند؛ به این امید که تمام حجم گاز طبیعی خطر آفرین ظرف چند هفته بسوزد و به پایان برسد.

نشت گاز طبیعی غیر قابل مهار، مساله عجیبی نیست و در بسیاری از حفاری‌های میادین نفت و گاز اتفاق می‌افتد. بر خلاف نفت که می‌توان آن را تا هر زمان در مخازن ذخیره کرد، گاز را باید سریعا وارد چرخه فرآوری کرد. اگر لوله هایی برای انتقال آن به پالایشگاه وجود نداشته باشد، برای رهایی از مشکلات بعدی متخصصان آنرا شعله ور میسازند، که به آن ” مشعل‌سوزی” می‌گویند و چنین چیزی تقریبا هر روزه در داکوتای شمالی ایالات متحده میلیون‌ها دلار را دود می‌کند.

برخلاف داکوتای شمالی و دیگر مناطق، دانشمندان در ترکمنستان با میزان گاز طبیعی مشخصی روبرو نبودند و هنوز هم نمی دانند چه مقدار از آن در این مخازن باقی مانده است. اما آتشی که قرار بود چند هفته بیشتر دوام نداشته باشد، نزدیک به نیم قرن است که ادامه دارد.

پس از بازدیدی که رئیس جمهور ترکمنستان، قربان قلی بردی محمداف از گودال‌ها در سال ۲۰۱۰ داشت، نگرانی خود را از تهدید بالقوه این گودال برای بهره برداری از میادین گازی همجوار اعلام کرد و دستور داد تا مقامات محلی چاره ای بیندیشند و گودال‌ها را پر کنند؛ اما از آن زمان تاکنون کاری انجام نشده و گودال‌ها همچنان در حال سوختن و جذب حیات وحش از همه جا بی خبر و توریست‌ها هستند.

بهترین زمان برای بازدید از این دهانه آتشفشانی، شب هاست که آتش از کیلومترها دورتر هم قابل رویت است. گودال در فاصله ۲۴۰ کیلومتری (حدود ۴ ساعت رانندگی) عشق آباد، پایتخت ترکمنستان قرار دارد. از طریق آژانس‌های عشق آباد می‌توان برای تور ثبت نام کرد. برخی شرکت‌ها علاوه بر بازدید از گودال “دروازه”، نواحی اطراف را نیز در برنامه خود می‌گنجانند (همانند همین تور که بوسیله “انجمن جغرافیایی نیوساوت ولز” انجام می‌پذیرد).

عکس نوشت ها:
بوی گوگرد از فواصل دور هم استشمام می‌شود
گرچه رئیس جمهور ترکمنستان دستور پر کردن گودال‌ها را داده اما هنوز هزاران توریست جذب آن می‌شوند

گودال‌ها در شب

گودال گاز دروازه

گردشگری که در کناره گودال دروازه ایستاده است

گودال در روز