سفر در سبد خانوار ایرانی

قدمت سفر و گردشگری در ایران به دوران باستان باز می گردد؛ تاکنون تلاش های زیادی برای پیشبرد صنعت گردشگری در داخل کشور صورت گرفته است که از آن جمله می توان به ارائه امکانات گردشگری در نواحی محبوب توریستی، نظیر نواحی ساحلی اطراف دریای خزر و مناطق کوهستانی دلپذیر در حوالی تهران مثل دیزین و … اشاره کرد.

در این مطلب سفرمی قصد دارد تمدن ایران را در صنعت گردشگری به گوش جهان برساند و در جهت توسعه هر چه بیشتر آن گام بردارد.

در زمان های گذشته سفر کردن نشانه ای از سطح بالای زندگی و ثروت بود. به این معنا که تنها افراد مرفه اقدام به سفر می کردند و تعطیلات برای فقرا و قشر متوسط یک رویا محسوب می شد. آن روزها افراد متوسط و شهر نشین در خلال تعطیلات رسمی و دوران تحصیل، برای دیدن خانواده، دوستان و خویشاوندان به نواحی روستایی می رفتند و با اقامت در منزل آشنایان هزینه های خود را به حداقل ممکن می رساندند.

به تدریج، با راه اندازی راه آهن و جاده ها و ظهور وسایل نقلیه ارزان تر و همچنین، افزایش درآمد قشر متوسط، گردشگری در میان این گروه محبوب تر شد. در طی دو دهه اخیر دولت نیازهای خود در جهت توسعه گردشگری داخلی را شناسایی کرده و در جهت تامین آن برآمده است.

راه حل

با توجه به کمبود اطلاعات تجربی درباره گردشگری داخلی ایران، یک نظرسنجی به منظور جمع آوری داده های اولیه صورت گرفته است. بدنبال نیل به این هدف، یک پرسشنامه مناسب طراحی شده که شامل 30 سوال عمومی و تخصصی در مورد سن، جنس، درآمد، شغل، سطح تحصیلات، هدف بازدید، مدت زمان اقامت، فعالیت ها، رفتار سفر، اطلاعات مورد نیاز، نوع حمل و نقل، ترجیحات، ترجیحات اقامت، سفر گروهی یا انفرادی، سطح رضایت، مقاصد بازدید، اصلیت و غیره می باشد.

همچنین، یک تیم تحقیقاتی شامل 16 پژوهشگر استخدام شده و آموزش دیده اند تا انجام این نظرسنجی در مقاصد اصلی گردشگری نظیر تهران، اصفهان، شیراز، مشهد، گیلان، مازندران، تبریز و همدان را بر عهده بگیرند.

نتایج یافته ها

50.8 درصد پاسخ دهندگان این پرسشنامه را زنان و 49.2 درصد از آن را مردان تکمیل کردند و متوسط سن پاسخ دهندگان 33 سال گزارش شده است. تقریبا 27 درصد از پاسخ دهندگان در بخش های دولتی مشغول به کار بوده و 49 درصد در شرکت های خصوصی فعالیت می کردند. 5 درصد بازنشته و 2 درصد به عنوان دیگر موارد، ذکر شده اند. از لحاظ مدرک تحصیلی، 61 درصد از آنها دارای مدرک دانشگاهی، 5 درصد بالاتر از دیپلم، 25 درصد دیپلم و 10 درصد تحصیلات متوسطه و ابتدایی و 2 درصد بدون هیچ گونه آموزش رسمی گزارش شده اند. همچنین، 56 درصد از آنها مجرد و 44 درصد متاهل بوده اند.

نتایج استخراج شده حاکی از آن است که دلایل اصلی گردشگران برای سفر به ترتیب زیر است:

اوقات فراغت در تعطیلات: 47 درصد

زیارت: 19 درصد

بازدید از دوستان و بستگان: 11 درصد

تجارت و مشاغل حرفه ای: 10 درصد

اکوتوریسم و طبیعت گردی: 8 درصد

دیگر اهداف گردشگری نظیر گردشگری فرهنگی، خرید و غیره: 5 درصد

بنابر داده ها هدف اصلی گردشگری داخلی به منظور گذران اوقات فراغت با 47 درصد آمار گزارش شده است. از این رو، سفر به منظور تفریح و گذران اوقات فراغت به یکی از سریع ترین بازارهای رو به رشد در ایران بدل شده است. مناطق اصلی این بازار نوار ساحلی دریای خزر در شمال ایران، خط ساحلی خلیج فارس و دریای عمان در جنوب، شیراز، اصفهان، همدان و غیره به شمار می روند.

علاوه بر این، اردبیل، کرمانشاه و همدان از محبوب ترین مقاصد تفریحی محسوب می شوند که به شکل فزاینده ای مورد استقبال قرار گرفته اند. از دیگر بازارهای داغ گردشگری در ایران مقاصد زیارتی نظیر مشهد و قم تلقی می شوند.

از آنجایی که بیش از 5 میلیون نفر از ساکنین فعلی تهران از شهرستان ها مهاجرت کرده اند، یکی از بازارهای مهم گردشگری در ایران، سفر به منظور دید و بازدید از دوستان و خویشاوندان می باشد که 11 درصد گزارش شده است. افرادی که در مناطق شهری زندگی می کنند در طول تعطیلات چند بار برای دیدن والدین و دوستان خود به زادگاهشان در نواحی روستایی و شهرستان ها سفر می کنند.

سفرهای کاری مانند ماموریت های دولتی، شرکت در جلسات، کنفرانس ها و غیره با 10 درصد آمار، یکی از بازارهای در حال توسعه محسوب می شود. تهران، اصفهان، کیش، مشهد و تبریز از مقاصد اصلی برای این هدف به شمار می روند.

بر طبق نتایج به دست آمده، طبیعت گردی با 8 درصد آمار از دیگر بازارهای قدرتمند می باشد. گردشگران به منظور تماشای پرندگان، ستاره شناسی، پیاده روی، کوهنوردی، روستاگردی، ماجراجویی و غیره سفر می کنند. این بازار هم به ویژه در میان بزرگسالان و بازنشستگان با سرعت زیادی رو به رشد است. مدت زمان اقامت با توجه به فصل سفر و به طور متوسط 3 تا 5 روز تخمین زده شده است.

گردشگران اغلب در اقامتگاه های شناخته شده نظیر هتل ها 38%، هتل آپارتمان 14%، مهمانخانه ها و مسافرخانه ها 25% سکونت داشته اند. بعلاوه، تعداد قابل توجهی از مسافران در خانه اقوام و دوستان 7% یا دیگر اقامتگاه های ناشناخته اعم از خانه های بومی 5% و ویلاهای خصوصی 8% می مانند.

اگر بخواهیم خاستگاه گردشگران را مورد بررسی قرار دهیم باید بگوییم بخش اعظم آنها از شهرهای پر طرفداری مثل تهران 31%، خراسان 9%، اصفهان 8%، شیراز 6%، آذربایجان شرقی و غربی 9%، غرب ایران 10%، یزد، کرمان 8%، استان های شمالی ایران 8%، و 11% از دیگر نواحی ایران نشات می گیرند.

اغلب گردشگران 54%، به صورت انفرادی و 46% از طریق تورهای مسافرتی شرکت های گردشگری سفر می کنند. امروزه تمایل به سفر از طریق تور به دلیل ارائه خدمات و پکیج های ارزان تا حد زیادی افزایش یافته است.

گزارشات مربوط به نوع وسایل حمل و نقل از قرار زیر است:

69 درصد مردم ترجیح می دهند با وسیله شخصی خودشان سفر کنند؛ این در حالیست که 11 درصد با هواپیما و 20 درصد بوسیله قطار و اتوبوس های عمومی خودشان را به مقصد می رسانند.

نتایج و پیامدها

با بالا رفتن سطح گردشگران، توقعات و خواسته های آنان نیز افزایش می یابد. آنها حساسیت بیشتری نسبت به محیط اطراف نشان می دهند. گردشگران داخلی ایران معتقدند که کشور ایران دارای فرهنگی غنی و میراث طبیعی شگرف است. با این اوصاف جای تاسف دارد که چرا از کالاهای داخلی به اندازه کافی قدردانی نمی شود.

با افزایش درآمد مردم، هوشیاری آنها نسبت به نیاز به اوقات فراغت و یادگیری چیزهای جدید، همراه با ارائه مقاصد جذاب بیشتر شده و گردشگری داخلی طی دهه های اخیر به طرز چشمگیری افزایش داشته است. با این حال، رشد سریع گردشگری نگرانی های زیادی درباره مسائل زیست محیطی ایجاد کرده است.

متاسفانه، به دلیل توسعه کنترل نشده و بیش از حد ظرفیت، بسیاری از مقاصد گردشگری از آلودگی های محیطی رنج می برند که این امر یکی از تاثیرات منفی پیشرفت صنعت گردشگری داخلی بر منابع فرهنگی و طبیعی محسوب می شود. به تبع آن، برخی از مقاصد گردشگری محبوب به دلیل اثرات نامطلوب بر منابع در حال فراموش شدن هستند.